1. Chất thải rắn là gì?
Theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020, chất thải và chất thải rắn được định nghĩa rộng rãi để bao gồm các tạp chất và vật liệu không còn sử dụng có thể tồn tại ở dạng rắn, lỏng, khí hoặc dạng khác, được sản xuất, sinh ra hoặc thải ra từ nhiều nguồn khác nhau như hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và sinh hoạt. Những loại chất thải rắn cụ thể được quy định trong Luật bao gồm:
- Chất thải rắn sinh hoạt: Đây là loại chất thải phát sinh từ hoạt động sinh hoạt hàng ngày của dân cư và các tổ chức, bao gồm chất thải từ nhà bếp, thải hộ gia đình, thải sinh hoạt từ trường học và bệnh viện.
- Chất thải rắn công nghiệp thông thường: Đây là chất thải phát sinh từ các hoạt động sản xuất công nghiệp không thuộc danh mục chất thải nguy hại. Những chất thải này có thể bao gồm các sản phẩm dư thừa, chất thải từ nhà máy, xưởng, nhà máy chế biến và công trình xây dựng.
- Chất thải rắn y tế: Đây là loại chất thải phát sinh từ các cơ sở y tế như bệnh viện, phòng khám, nhà trẻ y tế và các cơ sở chăm sóc sức khỏe khác. Chất thải y tế có thể chứa các chất gây ô nhiễm và nguy hiểm đối với sức khỏe và môi trường.
- Chất thải rắn nguy hại: Đây là nhóm chất thải đặc biệt nguy hiểm, gây hại cho sức khỏe con người và môi trường nếu không được xử lý đúng cách. Chất thải rắn nguy hại bao gồm các chất độc hại, chất dễ cháy nổ, chất ăn mòn và các chất thải có tính ổn định kém.
Để đảm bảo tính pháp lý và bảo vệ môi trường, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã quy định các biện pháp kiểm soát, quản lý và xử lý chất thải và chất thải rắn một cách chặt chẽ, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của chúng đối với môi trường và con người. Từ việc định nghĩa rõ ràng về chất thải và chất thải rắn cho đến việc liệt kê các loại chất thải rắn cụ thể, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã tạo nền tảng pháp lý mạnh mẽ để thúc đẩy việc quản lý chất thải hiệu quả và bảo vệ sức khỏe cộng đồng cũng như bảo vệ tài nguyên môi trường cho thế hệ tương lai.
2. Phân loại chất thải rắn sinh hoạt
Theo khoản 1 Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường 2020, chất thải rắn sinh hoạt phát sinh từ hộ gia đình và cá nhân được phân loại theo ba nhóm sau:
- Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng và tái chế: Những loại chất thải này có tiềm năng tái sử dụng hoặc tái chế để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Việc thu gom và chuyển giao chất thải tái sử dụng, tái chế sẽ hỗ trợ quá trình xử lý và tái chế tiếp theo.
- Chất thải thực phẩm: Đây là chất thải sinh hoạt từ những thức ăn còn lại hoặc hỏng hóc. Cần quản lý chúng một cách hợp lý để hạn chế sự phân hủy và tận dụng tối đa làm phân bón hữu cơ hoặc thức ăn cho chăn nuôi.
- Chất thải rắn sinh hoạt khác: Nhóm này bao gồm những chất thải không thuộc vào các nhóm trên, đòi hỏi phải được quản lý và xử lý đúng cách để tránh ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
Phân loại chất thải rắn sinh hoạt đối với hộ gia đình và cá nhân phải tuân thủ quy định tại nơi họ sống. Điều này áp dụng đối với cả nông thôn và đô thị. Theo đó:
- Phân loại chất thải rắn sinh hoạt đối với hộ gia đình và cá nhân ở nông thôn:
Các hộ gia đình và cá nhân ở nông thôn phải thực hiện việc chứa và đựng chất thải rắn sinh hoạt theo quy định tại khoản 3 Điều 75 Luật Bảo vệ môi trường 2020. Cụ thể, chất thải rắn có khả năng tái sử dụng và tái chế nên được chuyển giao cho tổ chức hoặc cá nhân có khả năng tái sử dụng, tái chế hoặc cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt. Trong khi đó, chất thải thực phẩm và chất thải rắn sinh hoạt khác phải được chứa và đựng trong bao bì theo quy định, sau đó chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom và vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt. Có thể tận dụng chất thải thực phẩm để làm phân bón hữu cơ hoặc thức ăn chăn nuôi.
- Phân loại chất thải rắn sinh hoạt đối với hộ gia đình và cá nhân ở đô thị:
Các hộ gia đình và cá nhân ở đô thị khi phát sinh chất thải rắn sinh hoạt cũng phải thực hiện phân loại chất thải như đã quy định. Chất thải thực phẩm nên được tận dụng để làm phân bón hữu cơ hoặc thức ăn chăn nuôi. Chất thải rắn có khả năng tái sử dụng và tái chế cần được chuyển giao cho tổ chức hoặc cá nhân có khả năng tái sử dụng, tái chế hoặc cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt. Trong trường hợp chất thải thực phẩm không được quản lý đúng quy định, phải chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom và vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt. Các loại chất thải rắn sinh hoạt khác phải được chứa và đựng trong bao bì theo quy định và sau đó chuyển giao cho cơ sở có chức năng thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt.
Từ việc phân loại chất thải rắn sinh hoạt đến việc quản lý và xử lý chúng theo từng khu vực, Luật Bảo vệ môi trường 2020 tạo ra môi trường pháp lý chặt chẽ nhằm bảo vệ môi trường và sức khỏe con người một cách hiệu quả và bền vững.
3. Mức phạt với hành vi không phân loại chất thải rắn trong sinh hoạt
Mức phạt đối với hành vi không phân loại chất thải rắn trong sinh hoạt được cụ thể quy định tại khoản 1 Điều 26 của Nghị định 45/2022/NĐ-CP. Theo quy định này, những hành vi vi phạm sau đây sẽ bị xử phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng:
- Hộ gia đình, cá nhân không tuân thủ quy định về phân loại chất thải rắn sinh hoạt theo quy định tại khoản 1 Điều 75 của Nghị định 45/2022/NĐ-CP. Việc phân loại chất thải rắn là một biện pháp quan trọng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và thúc đẩy tái chế, tái sử dụng tài nguyên. Tuy nhiên, hộ gia đình và cá nhân không tuân thủ quy định này sẽ bị xử phạt một khoản tiền phạt nhất định.
- Hộ gia đình, cá nhân không sử dụng bao bì chứa chất thải rắn sinh hoạt theo quy định tại khoản 3 và khoản 4 Điều 75 của Nghị định 45/2022/NĐ-CP. Việc sử dụng bao bì chứa chất thải rắn là một biện pháp quan trọng giúp bảo vệ môi trường và hạn chế sự ô nhiễm từ chất thải. Tuy nhiên, việc không tuân thủ quy định về việc sử dụng bao bì chứa chất thải rắn sinh hoạt sẽ bị xử phạt một khoản tiền phạt nhất định.
- Mục tiêu của việc thiết lập mức phạt là để đảm bảo tính pháp lý và thúc đẩy người dân tuân thủ các quy định về quản lý chất thải rắn trong sinh hoạt. Ngoài việc áp dụng các biện pháp phạt tiền, chính quyền cũng nên tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền để nâng cao ý thức và nhận thức của người dân về việc phân loại và xử lý chất thải rắn một cách đúng đắn và bảo vệ môi trường sống chung một cách bền vững.
Mục tiêu của việc thiết lập mức phạt là để đảm bảo tính pháp lý và thúc đẩy người dân tuân thủ các quy định về quản lý chất thải rắn trong sinh hoạt. Ngoài việc áp dụng các biện pháp phạt tiền, chính quyền cũng nên tăng cường công tác giáo dục, tuyên truyền để nâng cao ý thức và nhận thức của người dân về việc phân loại và xử lý chất thải rắn một cách đúng đắn và bảo vệ môi trường sống chung một cách bền vững.